Contenu supprimé Contenu ajouté
Aucun résumé des modifications
m repl. otom. modeles sourdants: {{EPech}} -> {{s-rif|EPech}}
Roye 5:
<B>I.</B> [addj.]
 
<B>1.</B> [[Motî:nete|nete]] (bén rnetyî, sins nole taetche). <I>''Do prôpe lindje.</I>'' <I>''Vosse prôpe tchimijhe est sol plantchî.</I>'' <I>''On n'&nbsp;årè nén åjhey po l'&nbsp;rawè prôpe</I>'' ([[R. Hostin]]). <I>''Dji lyi aveu dit d'&nbsp;mete ene prôpe camizole</I>'' ([[P.J. Dosimont]]). <span {{lang=|fr>|F. propre, lavé, débarbouillé.</span>}}
<FONT COLOR="#0000ff">&gt;&gt;&nbsp;prôpe et nete:</FONT> [[ridoblaedje di sinonimes]].
<FONT COLOR="#0000ff">&gt;&gt;&nbsp;prôpe et nete come el rowe Påkete:</FONT> bén prôpe.
Roye 11:
<FONT COLOR="#0000ff">&gt;&gt;&nbsp;aveur li dzeu di s'&nbsp;tiesse ossu prôpe k'&nbsp;on navea pelé deus côps:</FONT> esse [[Motî:tchenou|tchenou]]. rl a: [[Motî:pane|pane di veule]].
 
<B>2.</B> bén moussî, bén abiyî. <I>''I fåt vey, si grande djupe a fåkete, come elle est prôpe avou.</I>'' <I>''Li gamene esteut prôpe po fé ses påkes</I>'' ([[J. Coppens]]). <I>''Mon Diu k'&nbsp;i sont beas, k'&nbsp;i sont prôpes; on lzè magnreut</I>'' ([[R. Joelants]]). On dit eto: [[Motî:gåy|gåy]]. <span {{lang=|fr>|F. coquet, élégant, chic, soigné.</span>}}
<FONT COLOR="#0000ff">&gt;&gt;&nbsp;esse prôpe avou rén:</FONT> esse bea, minme avou des bonmartchîs mousmints.
 
<B>3.</B> ki n'&nbsp;fwait pus dins ses faxhes, tot djåzant d'&nbsp;on påpåd. <I>''Cwand i sont prôpes, on les mete e scole.</I>''
 
<B>4.</B> k'&nbsp;i gn a pont d'&nbsp;[[Motî:crouwå|crouwås]] dvins, tot djåzant d'&nbsp;ene [[Motî:dinrêye|dinrêye]]. <I>''Voste avoenne est co bén prôpe</I>'' (ramexhné pa [[M. Francard]]). <span {{lang=|fr>|F. désherbé, sans mauvaises herbes.</span>}}
 
<B>5.</B> bén claire tot cåzant del lune. <I>''Li lune est prôpe: i va fé bea</I>'' (ramexhné pa [[M. Francard]]). <span {{lang=|fr>|F. détachée.</span>}}
 
<B>6.</B> (tot djåzant årvier) må prin(jhe). <I>''Bén vo t'&nbsp;la prôpe&nbsp;!</I>'' <I>''Si nos n'&nbsp;avans k'&nbsp;ça d'&nbsp;pinsion, nos estans prôpes&nbsp;!</I>'' ([[J. Coppens]]). <span {{lang=|fr>|F. dans de beaux draps, en mauvaise posture, mal loti.</span>}}
<FONT COLOR="#0000ff">&gt;&gt;&nbsp;Vo l'&nbsp;la prôpe&nbsp;! :: Djel vou bén croere: i fwait s'&nbsp;comission a l'&nbsp;ouxh:</FONT> djeu d'&nbsp;mot avou l'&nbsp;sinse di dvant.
 
<B>7.</B> <FONT COLOR="#ff0000">nén prôpe</FONT>: nén [[Motî:oniesse|oniesse]], nén comifåt. <I>''Ça n'&nbsp;est nén foirt prôpe di s'&nbsp;mostrer tot nou al finiesse</I>'' (ramexhné pa [[M. Francard]]).
 
<B>II.</B> [o.n.]
 
<B>1.</B> <FONT COLOR="#ff0000">do prôpe</FONT>: (tot djåzant årvier) ene laide keure. <I>''Bén c'&nbsp;est do prôpe çou k'&nbsp;il ont la fwait a leus vîs parints.</I>''
 
<B>2.</B> sakî bon po, capåbe di.
<FONT COLOR="#0000ff">&gt;&gt;&nbsp;prôpe a rén; prôpe a tot; bon a tot et prôpe a rén; prôpe a rén et bon a tot:</FONT> onk ki s'&nbsp;endè fåt dmefyî, k'&nbsp;i n'&nbsp;lyi fåt rén dner a fé. <span {{lang=|fr>|F. mauvais sujet, incapable.</span>}} On dit eto: [[Motî:wasse|laid wasse]], [[Motî:måmå|laid måmå]].
 
<B>3.</B> <FONT COLOR="#ff0000">des prôpes</FONT>: des grossès biestreyes. <I>''Bén i nd a fwait des prôpes&nbsp;!</I>'' On dit eto: [[Motî:bele|des beles]]. <span {{lang=|fr>|F. connerie, bêtise, gaffe, maladresse, bévue.</span>}}
 
Disfondowes: <span lang=wa-feller><FONT COLOR="#800080">pro<SUP>n</SUP>pe</FONT>, prôpe, prope, proûpe</span>.
 
| <FONT COLOR="#ff0000"><B>prôpisté</B></FONT> [f.n.] cwalité d'&nbsp;ene sakî, d'&nbsp;ene sacwè k'&nbsp;est foirt prôpe, dit dins ene fråze emocionrece. <I>''Elle est d'&nbsp;ene prôpisté&nbsp;!</I>'' ([[L. Remacle]]). <I>''I fwait ene propisté dins ç'&nbsp;måjhon la&nbsp;!</I>'' (ramexhné pa [[M. Francard]]).
 
Disfondowes: <span lang=wa-feller><FONT COLOR="#800080">pro<SUP>n</SUP>pisté</FONT>, prôpristé, prôpsuté, prôpté, prôptè, prôpruté, prôprèté, prôprètè, prôprëté, propruté, proprëté, proprëtè</span>.
 
| <FONT COLOR="#ff0000"><B>prôpmint</B></FONT> [adv.] [[Motî:cråndimint|cråndimint]]. On dit eto: [[Motî:håynetmint|håynetmint]]. <I>''Ele l'&nbsp;a prôpmint fotou a l'&nbsp;ouxh.</I> <span'' {{lang=|fr>|F. proprement, véritablement, en fait, carrément.</span>}}
 
Disfondowes: <span lang=wa-feller><FONT COLOR="#800080">pro<SUP>n</SUP>pmint</FONT>, prôprumint, proûpmint, propmint, prôprëmint</span>.
Roye 50:
<B>I.</B> [addj.]
 
<B>1.</B> bén da sinne. <I>''Èm prôpe pere; mes prôpes parints; c'&nbsp;est dins s'&nbsp;prôpe måjhon; c'&nbsp;est s'&nbsp;prôpe feye.</I>'' <I>''I n'&nbsp;fåt nén dire do må di si prôpe famile.</I>'' <I>''Dji veyeu mi prôpe etermint dins m'&nbsp;sondje et dj'&nbsp;esteu dins m'&nbsp;prôpe waxhea</I>'' ([[Robert Mathieu]]).
<FONT COLOR="#0000ff">&gt;&gt;&nbsp;mes prôpès djins:</FONT> mi prôpe famile. <span {{lang=|fr>|F. propre, personnel</span>}}; Alm. <span {{lang=|de>|"eigen"</span>}}; Ingl. <span {{lang=|fr>|own</span>}}.
 
<B>2.</B> direk, foirt près, tot djåzant d' on parint. <I>''On cuzén djermwin, c'&nbsp;est l'&nbsp;fi d'&nbsp;ene prôpe matante, d'&nbsp;on prôpe mononke.</I>'' <I>''Il a stî piyî pa ses prôpes vijhéns</I>'' ([[R. Hostin]]).
 
<B>3.</B> vraiy(e). <I>''Por mi, dji lyi poitrè m’ vantrin; Il est si bea, s’ est i si fén K’ on direut del prôpe soye </I>''([[Noyé walon]]). Loukîz a : [[Motî:veritåve|veritåve]]. <span {{lang=|fr>|F. vrai, véritable</span>}}
 
<B>II.</B> [o.n.] prôpe decidaedje. <I>''C'&nbsp;est di s'&nbsp;prôpe k'&nbsp;il a intré drola. Vos n'&nbsp;avoz jawais seu fé on procès-verbå di vosse prôpe</I>'' ([[J. Coppens]]). <span {{lang=|fr>|gré, initiative</span>}}.
 
<B>III.</B> [adv.] directumint et nén po ene ôte. <I>''C'&nbsp;est po mi-minme prôpe, po lu-minme prôpe, po leye-minme prôpe.</I> <span'' {{lang=|fr>|F. en propre.</span>}}
 
| <FONT COLOR="#ff0000"><B>prôpieté</B></FONT> [f.n.]
 
<B>1.</B> måjhon et ses ahesses, k'&nbsp;est da vosse. <I>''Dj'&nbsp;årans por nos les soussols ki dnèt d'&nbsp;plin pî so ene coû et les cortis: c'&nbsp;est ene foirt grosse prôpieté</I>'' ([[E.{{s-rif|EPech}} Pècheur]]). <I>''Come Farawon aveut dit, Djôzef dina ene prôpieté po s'&nbsp;pere eyet po ses frés dvins l'&nbsp;pus bele coine do payis d'&nbsp;Edjipe por zels dimorer drola, sol tere da Ramsès</I>'' (Li [[Djeneze]]).
 
<B>2.</B> sacwè da sinne. <I>''N'&nbsp;î toutchîz nén: c'&nbsp;est m'&nbsp;prôpieté.</I>''
 
<B>3.</B> (mot d'&nbsp;éndjoleu) çou k'&nbsp;gn a dins on programe, kimint çk'&nbsp;i toûne. <I>''Å dzo do purnea ki s'&nbsp;va afitchî, vos avoz "prôpietés"; clitchîz; vos veyoz ene finiesse-livret a cwate pådjes</I>'' ([[L. Mahin]]).
 
Disfondowes: <span lang=wa-feller><FONT COLOR="#800080">pro<SUP>n</SUP>pièté</FONT>, prôpièté, prôpiètè, prompiètè, proûpièté, prôpriyèté, prôpriyèté, propriyèté, propriyètè</span>.
 
| <FONT COLOR="#ff0000"><B>prôpietaire</B></FONT> [o.f.n.] li ci, li cene, l'&nbsp;institucion ki c'&nbsp;est da sinne ene måjhon, u ene ôte sacwè. <I>''Insi, pol bwès, li ban end esteut prôpietaire</I>'' ([[P.J. Dosimont]]). <I>''li cparexhant a rnoncî por zels a ses oumires et, shuvanmint, els a rindou prôpietaires di ses béns-fonds et béns-meubes</I>'' ([[Simon li Scrinî]]). <span {{lang=|fr>|F. propriétaire.</span>}}
 
Disfondowes: <span lang=wa-feller><FONT COLOR="#800080">pro<SUP>n</SUP>piètére</FONT>, prôpiètêre, propiètêre, prôpriyètêre, prompiètêre</span>.
 
Etimolodjeye: calcaedje riwalonijhî do F. <span {{lang=|fr>|propriété, propriétaire</span>}}.